Nefarma geeft SER visie op toekomst van de zorg

Minister Schippers heeft de SER advies gevraagd over de toekomstbestendigheid van de zorg, in het bijzonder de betaalbaarheid van de zorg en knelpunten op de arbeidsmarkt. Het advies wordt voorbereid door de Commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg van de SER. Naast hoorzittingen is gekozen voor een vorm van online-consultatie. Via de website kan in 600 woorden antwoord worden gegeven op de vier onderstaande vragen.

1. Wat zijn volgens u de concrete knelpunten in de gezondheidszorg? Waardoor worden deze problemen veroorzaakt?
2. Hoe kijkt u aan tegen de huidige marktordening en financiering van de zorg?
3. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de kosten van de zorg minder hard gaan stijgen?
4. Hoe kunnen toekomstige personeelstekorten in de zorg worden voorkomen?

Nefarma heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt en als volgt geantwoord.

1. Knelpunten
Grote knelpunten in de gezondheidszorg zijn de miskenning van de maatschappelijke baten en de verkokering van organisatie en financiering. Het ontbreken van een integrale benadering leidt ertoe dat het geheel niet meer, maar juist minder is dan de som der delen.
Toelichting:
• Kosten en opbrengsten van de zorg worden niet met elkaar in verband gebracht en bovendien zijn de financieringsstromen ook nog eens gescheiden. Dat leidt tot ondoelmatige afwegingen en daardoor suboptimale zorg. Zo worden de uitgaven voor gezondheidszorg niet gerelateerd aan de beperking van de uitgaven in de sociale zekerheid. Kruisverbanden worden daardoor niet benut. Gezondheidszorgkosten zijn investeringen in de samenleving.
• Door de streng gescheiden departementale indeling van het overheidsapparaat, is ook het beleid verkokerd. Het overheidsbeleid ten aanzien van bijvoorbeeld gezondheidszorg, wonen, werken, arbeidsparticipatie, pensioenvoorziening e.d. wordt niet als integraal geheel gezien. Hierdoor worden investeringen die baten opleveren in andere departementen, veelal niet herkend.
• Binnen de zorg zelf sluiten organisatie en financiering vaak nog onvoldoende op elkaar aan; voorbeelden: eerste en tweede lijn, paramedische en medische beroepen, ziekenhuizen en maatschappen, medicamenteuze en niet-medicamenteuze therapieen; somatische en psychische gezondheidszorg; volwassenen- en jeugdzorg enz.
In het groter geheel uit zich dat in het feit dat care en cure als verschillende aandachtsgebieden worden gezien. Patienten kunnen als gevolg hiervan tussen wal en schip vallen.

2. Financiering
Er spelen enkel zeer fundamentele basisproblemen die aangepakt zouden moeten worden voordat gekeken moet worden naar gedetailleerder oplossingen.
• Patienten/consumenten hebben geen inzicht en besef van de kosten, mede doordat er nauwelijks relatie is tussen zorgpremie en gebruik van de zorg. Uitgaven voor en gebruik van de zorg moeten nauwer aan elkaar zijn gerelateerd door bijvoorbeeld de patient de rekening voor zijn zorg te sturen.
• De financiering is niet gebaseerd op een bewuste kosten-/batenafweging die zorgverleners en patienten meehelpt bij hun keuze.
• Een deel van de problematiek van collectieve lastendruk wordt veroorzaakt door de definitie ervan. Een gezondheidszorgverzekeringsstelsel dat via private ondernemingen wordt gerealiseerd, maar als een publieke grootheid wordt beleefd, heeft per definitie een onevenwichtigheid in zich.

3. Kostenstijging
Er moet meer gestuurd worden op uitkomsten van zorg aan de hand van vastgelegde doelen. Het te bereiken resultaat moet centraal staan bij de inrichting en financiering van de zorg (en de keuzes die worden gemaakt) en niet de handeling, soort interventie of zorgaanbieder.
Dat resultaat kan van patient tot patient verschillen, waarbij ook afzien van interventie een reele optie is. Niet wat technisch kan, maar wat de patient wenst zou leidraad moeten zijn, waarbij de patient ook gedwongen moet worden het financiele aspect mee te laten wegen. In de praktijk betekent dat: veel meer eigen bijdragen (gemaximeerd als dat politiek-maatschappelijk is gewenst) en een afgewogener keuze.
Bij de keuze van soort interventie kunnen HTA-studies (health technology assessment) een veel meer leidende rol spelen dan nu het geval is. Wat is de meerwaarde ten opzichte van andere mogelijkheden?

4. Personeelskosten
Iedere zorgwerknemer wordt uit zorgkosten gefinancierd. Daarom moet de concrete bijdrage aan de zorg voor de patient maatstaf worden voor de waarde van elke handeling die deze medewerker uitvoert. Activiteiten die niet rechtstreeks bijdragen aan vermeerdering van de kwaliteit van het eindproduct, zijn overhead. De organisatie van de zorg moet ‘lean en mean’ worden, ondersteunend aan het primaire proces. Besparingen op bureaucratie geven ruimte voor meer handen aan het bed en geld voor meer technische ondersteuning. Tegelijkertijd moeten de werkers in de zorg meer eigen verantwoordelijkheid krijgen voor de uitvoering en kwaliteitsbewaking van het werk, binnen de vastgelegde kaders.
De procesrevolutie die decennia geleden binnen de industriele sector en de landbouw heeft plaatsgevonden, heeft in de zorg nog nauwelijks wortel geschoten. Hier is nog veel winst te behalen.