Nieuwe psychiatrische stoornis vaak ten onrechte gezien als schizofrenie

Onderzoekers van het UMC St Radboud, het AMC en GGZ-organisatie Pro Persona lijken een nieuwe psychiatrische stoornis te hebben ontdekt: posttraumatische stressstoornis (PTSS) met secundaire psychotische kenmerken. Patiënten met deze ernstige stoornis krijgen vaak ten onrechte de diagnose schizofrenie, waardoor zij niet de juiste behandeling krijgen. Psychotische PTSS heeft andere kenmerken en dient anders te worden behandeld dan schizofrenie, stelt Mario Braakman in zijn proefschrift waarop hij op 18 september bij het UMC St Radboud promoveert.

Eén op de honderd mensen loopt rond met de diagnose schizofrenie. Dit aantal verschilt nauwelijks per land en is opmerkelijk genoeg al jaren stabiel. In deze groep patiënten zit een behoorlijk aantal mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) met secundaire psychotische kenmerken in plaats van schizofrenie, stellen bovengenoemde onderzoekers. Maar deze diagnose wordt vaak gemist door artsen en psychiaters, omdat zij de symptomen ten onrechte beoordelen als schizofrenie. Om hoeveel patiënten het gaat is nog onduidelijk, maar schattingen gaan richting tien procent.

Nieuwe psychiatrische stoornis
Ook in Nederland krijgen nogal wat patiënten de diagnose PTSS, terwijl onvoldoende is gekeken of er sprake is van secundaire psychotische kenmerken, zoals wanen en hallucinaties. Een posttraumatische stressstoornis met secundaire psychotische kenmerken is een ernstig ziektebeeld met andere symptomen dan ‘gewone’ PTSS of schizofrenie en dient daarom anders te worden behandeld, stelt psychiater Mario Braakman, promovendus bij de afdeling psychiatrie van het UMC St Radboud en hoofopleider psychiatrie bij Pro Persona in Wolfheze. “Daarom is het belangrijk deze nieuwe psychiatrische stoornis te onderkennen.”

Vluchtelingen en asielzoekers
Braakman voerde zijn promotieonderzoek voor een belangrijk deel uit bij Phoenix, een gespecialiseerde psychiatrische kliniek van Pro Persona in Wolfheze. “Vanuit het hele land stuurden psychiaters patiënten naar ons toe bij wie ze er vaak niet uit kwamen, voornamelijk getraumatiseerde vluchtelingen en asielzoekers. Wij zijn de enige kliniek in Nederland die hele complexe psychiatrische stoornissen behandelt. Centrum ’45 doet dat ook voor complexe psychotraumaklachten, maar enkel bij mensen met PTSS. De psychotische patiënten komen dus allemaal bij ons terecht.”

Wanen en hallucinaties
De onderzochte vluchtelingen en asielzoekers hadden eerst een posttraumatische stressstoornis ontwikkeld en kregen daarna, vroeg of laat, psychotische symptomen – vandaar de aanduiding PTSS met secundaire psychotische kenmerken. Hun wanen en hallucinaties bleken zeer slecht te behandelen met antipsychotische medicatie. Ging het om een vorm van schizofrenie (met verlaat begin) of om een complexe posttraumatische stressstoornis, vroeg Braakman zich af. Geen van beide bleek het geval. Psychotische PTSS, zoals hij het ziektebeeld afkort, is een nieuwe psychiatrische diagnose die vraagt om een specifieke behandeling.

Psychotische PTSS is een complex en ernstig ziektebeeld. Wat de juiste behandeling ervoor is, moet nog beter worden onderzocht, maar Braakman verwacht veel van gedragstherapieën als EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), een interventietechniek die vaak wordt ingezet bij mensen met een posttraumatische stressstoornis. In de VS werden positieve resultaten behaald met exposure-therapieën, waarbij mensen worden blootgesteld aan de traumatische ervaring.

Atoombom in Tokyo
Het is vooral belangrijk dat artsen en psychiaters de symptomen van psychotische PTSS herkennen en de juiste diagnose stellen. Volgens Braakman is het onderscheid tussen schizofrenie en psychotische PTSS betrekkelijk eenvoudig te maken. Er zijn drie belangrijke verschillen. Zo zijn wanen en hallucinaties bij psychotische PTSS zelden bizar van inhoud, zoals bij schizofrenie. “Een schizofrene patiënt kan bijvoorbeeld denken dat mensen door een muur kunnen lopen, of dat er een atoombom in Tokyo ontploft als hij aan z’n pink trekt. Bij psychotische PTSS hebben wanen altijd een relatie met de traumatische ervaring. Iemand die bijvoorbeeld is gemarteld door de KGB, ziet KGB’ers achter bomen staan.”

Onsamenhangend
Verder hebben patiënten met schizofrenie of met psychotische PTSS meestal nog meer bijkomende psychiatrische stoornissen, maar bij psychotische PTSS zijn dat er drie keer zo veel als bij schizofrenie. Ook zie je bij psychotische PTSS zelden formele denkstoornissen, zoals bij schizofrenie. “Schizofrene patiënten praten vaker onsamenhangend zonder enige vorm van logica. Dat zie je niet bij psychotische PTSS. Deze drie variabelen kunnen in negentig procent van de gevallen correct voorspellen in welke groep een patiënt valt.”

Hoeveel patiënten met psychotische PTSS ten onrechte de diagnose schizofrenie krijgen, is in Nederland nog nooit goed onderzocht, constateert Braakman. “Schattingen in de VS laten zien dat van de ‘schizofrene’ patiënten tussen de tien en vijftig procent ook een posttraumatische stressstoornis heeft, die zelden wordt onderkend. Een aantal van deze patiënten zal geen schizofrenie maar psychotische PTSS hebben, maar hoeveel dat er zijn is ook onbekend. Het wordt tijd dat dit wordt onderzocht.” Braakman en zijn collega’s hadden graag gezien dat de diagnose PTSS met secundaire psychotische kenmerken was opgenomen in de DSM-V, het handboek voor psychische en psychiatrische stoornissen. Ze dienden daarvoor ook een voorstel in. “Helaas hebben we daar nooit meer iets op gehoord.”

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

https://www.medicalfacts.nl

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.