Gordelroosvaccinatie niet aanbieden aan ouderen | Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad adviseert de minister van VWS om ouderen in Nederland niet van overheidswege vaccinatie tegen aan te bieden. Er is op dit moment slechts één vaccin op de markt en dat biedt onvoldoende bescherming.

Jaarlijks krijgen ongeveer 55.000 mensen gordelroos in Nederland en dat kan gepaard gaan met veel pijn. Vooral ouderen lopen kans gordelroos te krijgen en de kans daarop neemt toe met de leeftijd. Er is e?e?n geregistreerd vaccin op de markt tegen de ziekte: Zostavax®. De minister van VWS heeft de Gezondheidsraad gevraagd te adviseren in hoeverre met het beschikbare vaccin in Nederland gezondheidswinst te behalen valt en hoe eventuele vaccinatie het beste vorm kan krijgen, al dan niet in specifieke groepen.

De vaste Commissie Vaccinaties van de raad heeft zich over deze vraag gebogen. Daarbij heeft zij zich gebaseerd op de wetenschappelijke gegevens over de ziektelast, de effectiviteit, veiligheid en de doelmatigheid van vaccinatie.

Kenmerken van gordelroos

Gordelroos is het gevolg van een opleving van het waterpokkenvirus, dat na een doorgemaakte infectie aanwezig blijft in het zenuwstelsel en bij verminderde weerstand opnieuw de kop kan opsteken. Twee derde van de gordelroospatie?nten is ouder dan 50 jaar. Besmettingsgevaar is er nauwelijks, omdat het overgrote deel van de bevolking als kind waterpokken heeft gehad.

Gordelroos geeft een branderige of jeukende huiduitslag. De meest belas- tende complicatie is zenuwpijn (postherpetische neuralgie; PHN). De kans op het optreden van PHN is beperkt, maar neemt toe met de leeftijd. Ziekenhuisopname bij gordelroos komt weinig voor en ook sterfte aan de ziekte is zeldzaam.

Effectiviteit van de gordelroosvaccinatie

De effectiviteit van de vaccinatie is beperkt en de bescherming is van korte duur: in het eerste jaar na vaccinatie beschermt Zostavax® twee derde van de gevacci- neerden, na drie jaar is dit gedaald tot een derde en na acht jaar is de vaccinatie vrijwel uitgewerkt. Over de effectiviteit van eventuele hervaccinatie zijn onvol- doende gegevens beschikbaar; Zostavax® is ook niet geregistreerd voor hervac- cinatie. In absolute zin is door vaccinatie de kans om gordelroos te krijgen voor iemand van 70 jaar 2 procent lager (niet 11,8 maar 9,8 procent), de kans op pijn die ten minste een maand aanhoudt (PHN1) 0,7 procent lager (niet 4,7 maar 4,0 procent) en de kans op pijn die ten minste drie maanden aanhoudt (PHN3) 0,3 procent lager (niet 2,5 maar 2,2 procent). De kans op ziekenhuisopname is 0,12 procent lager (niet 0,72 maar 0,60 procent). De kans op sterfte als gevolg van gordelroos vermindert nagenoeg niet.

Veiligheid van de gordelroosvaccinatie

De commissie ziet geen reden om te twijfelen aan de veiligheid van de vaccinatie bij gezonde mensen: de bijwerkingen zijn over het algemeen mild. Dat ligt anders bij mensen met een verminderde werking van het immuunsysteem door ziekte en/of geneesmiddelengebruik (reuma, ziekte van Crohn, tumoren, HIV- infectie, kankergeneesmiddelen). Voor deze groep geldt een contra-indicatie: de vaccinatie kan bij hen tot ernstige complicaties leiden, omdat het een vaccin met een levend verzwakt virus is. Gordelroos treedt juist op bij een verminderde weerstand. Vaccinatie biedt dus geen oplossing voor de groep die er het meeste baat bij zou kunnen hebben.

Doelmatigheid van de vaccinatie

Wat de doelmatigheid betreft is het nut van de vaccinatie beperkt, maar zijn er ook geen grote risico’s aan verbonden. De kosteneffectiviteit van vaccinatie met Zostavax® wordt geschat tussen €20.000 en €40.000 per quality adjusted life year (QALY, extra levensjaar in goede gezondheid).

Beoordeling van vaccinatie: publiek, collectief of individueel belang?

De commissie concludeert dat vaccinatie tegen gordelroos niet in aanmerking komt voor opname in een publiek programma zoals het Rijksvaccinatiepro- gramma. Dit omdat gordelroos zich niet verspreidt op een manier die een bedreiging vormt voor de gezondheid van de bevolking of die het maatschappe- lijke leven kan belemmeren. Ook doen zich geen epidemiee?n voor. Daarom ligt het niet in de rede dat de overheid de vaccinatie gaat organiseren en financieren.

Ook dient vaccinatie met Zostavax® volgens de ruime meerderheid van de commissie geen collectief belang. Daarvan is sprake als de vaccinatie een der- mate belangrijke bescherming biedt voor alle daarvoor in aanmerking komende mensen (van een significante doelgroep) dat deze als essentie?le zorg kan worden aangemerkt, die voor de hele doelgroep gelijk toegankelijk zou moeten zijn.

Naar het oordeel van de ruime meerderheid van de commissie is daarvoor de effectiviteit van de vaccinatie te beperkt en de beschermingsduur te kort. Boven- dien is het huidige vaccin niet veilig voor mensen met een verminderde afweer. Twee commissieleden nemen een afwijkend standpunt in en vinden wel dat er sprake is van essentie?le zorg, gezien de bescherming die vaccinatie biedt tegen de complicatie PHN.

Ook zonder overtuigend publiek of collectief belang kunnen individuen hun eigen redenen hebben om gordelroosvaccinatie te overwegen. Het is dan van belang dat de toelating op de markt, de registratie van bijwerkingen en publieks- voorlichtingen goed geregeld zijn. Dit vraagt een infrastructuur en publieksinfor- matie gericht op potentie?le individuele gebruikers. Van belang is dat de informatie zowel de voordelen als de nadelen en risico’s van vaccinatie even- wichtig bespreekt.

Verder moeten zorgprofessionals voorbereid zijn op vragen over vaccinaties die buiten het publieke en collectieve belang vallen. Dat vraagt aandacht in de bijscholing. Tot slot beveelt de commissie aan onderzoek te laten doen naar het gebruik van individuele vaccinatiezorg bij de huisarts.

Blik op de toekomst

Dit advies heeft betrekking op Zostavax®, het enige vaccin tegen gordelroos dat momenteel in Nederland beschikbaar is. Er is een nieuw vaccin in ontwikkeling dat geen levend virus bevat en dat naar verwachting over enkele jaren op de markt kan komen. Dan zou het volgens de commissie zinvol kunnen zijn vacci- natie tegen gordelroos opnieuw te overwegen.

 

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.

Recente artikelen