Een andere kijk op hersenverschillen tussen mannen en vrouwen
ArrayBij mannen verschilt de grootte van het brein onderling sterker dan bij vrouwen. Dat kan helpen verklaren waarom sommige psychiatrische stoornissen zoals ADHD en autisme vaker voorkomen bij jongens. Lara Wierenga publiceert erover in het internationale vaktijdschrift Cerebral Cortex.
De Leidse hersenwetenschapper Wierenga onderzocht 1234 kinderen en jongvolwassenen van drie tot 21 jaar oud in een grote MRI-database van de Universiteit van California, San Diego. Zij vergeleek daarbij het verschil in breinvolume tussen mannen en vrouwen. Wat blijkt: de hersenvolumes van mannen verschillen onderling meer van elkaar dan de hersenvolumes van vrouwen. Er zijn dus meer jongens dan meisjes die uitzonderlijk grote of kleine hersenstructuren hebben. Mogelijk vormen deze bevindingen een verklaring waarom sommige ontwikkelingsstoornissen vaker voorkomen bij jongens dan bij meisjes, zoals ADHD en autisme.
Genetisch verschil
Eerdere studies naar schoolprestaties lieten zien dat mannen onderling sterker verschillen dan vrouwen onderling. Wierenga: ‘Ik wilde onderzoeken of we deze verschillen ook in het brein terugzien, en hoe die verschillen zich uiten in de hersenen. Ook wilde ik weten of de verschillen in variatie tussen jongens en meisjes al vroeg aanwezig zijn of zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Het eerste bleek het geval: de verschillen in variatie in het brein zijn al op driejarige leeftijd te zien en blijven stabiel als de kinderen ouder worden. Vermoedelijk gaat het dus om een genetisch effect in het brein. De relatie met schoolprestaties is in deze studie overigens niet onderzochten; we vermoeden dat de verschillen in variatie in schoolprestaties tussen jongens en meisjes door omgevingsfactoren worden vergroot.’
Verklaring voor verschillen
‘Mannen hebben maar één X-chromosoom,’ geeft Wierenga als mogelijke verklaring voor het verschil. ‘Als dit X-chromosoom een gen bevat dat gerelateerd is aan een kleinere hersenstructuur zie je dit dus voor alle breinstructuren bij mannen. De twee X-chromosomen bij vrouwen zorgen juist voor een tendens naar het gemiddelde. Want doordat er in de ene hersencel een ander X-chromosoom actief is dan in een andere hersencel, worden de uitersten tegen elkaar weggeschreven.’
Ontwikkelingsstoornissen
De resultaten geven aanwijzingen dat typische ‘mannelijke’ psychiatrische stoornissen verband houden met de grotere verschillen in hersenvolume tussen mannen en het enkele X-chromosoom. Dat levert mogelijk nieuwe inzichten op over ADHD en autisme. Het is overigens niet zo dat álle mannen en álle vrouwen van elkaar verschillen, en ook niet dat er geen uitschieters zijn onder vrouwen. Bovendien zijn er voor de meeste mannen en vrouwen geen verschillen in hersenstructuur. Wel is het aantal mannen dat extreem scoort dus groter en valt daardoor meer op.
Kleine steekproeven
‘Deze studie laat zien dat je genetische modellen kunt toetsen door verschillen tussen mannen en verschillen tussen vrouwen met elkaar te vergelijken,’ vervolgt Wierenga. ‘Veel andere onderzoeken kijken naar gemiddelde verschillen tussen de groepen, dus tussen alle mannen en alle vrouwen. Met name in kleine studies loop je daarmee het risico dat er gemiddelde verschillen tussen mannen en vrouwen gevonden worden die er niet zouden zijn als je grote groepen neemt.’
