Michel Versluis: Innovatieve contrasttechnieken en targeted therapeutics: de laatste ontwikkelingen
ArrayMet minuscule belletjes met een doorsnede van ongeveer 1 micrometer en ultrageluid kun je op een veilige manier zeer nauwkeurige beelden maken van het inwendige van het lichaam. Zo kun je de bellen gebruiken om nauwkeurig de doorbloeding, of het gebrek aan doorbloeding, te meten. Door de bellen te labelen met specifieke antistoffen kun je er zelfs individuele kankercellen mee opsporen. Ook kun je de bellen op termijn inzetten om zeer lokaal – bijvoorbeeld op de plek van een tumor – medicijnen in het lichaam af te geven, of om nierstenen te verbrijzelen en bloedproppen op te lossen.
Contrast echografie is een veelgebruikte medische beeldvormingstechniek waarmee je afwijkende doorbloeding in organen en tumoren zichtbaar kunt maken. De methode maakt gebruik van ultrageluid en een contrastvloeistof met daarin speciale microbelletjes. Om te voorkomen dat deze belletjes oplossen in het bloed, zijn ze voorzien van een dun beschermlaagje.
Afwijkingen in de doorbloeding van organen, zoals het hart, de lever en de nieren, kun je aantonen met behulp van contrast echografie. De patient krijgt hierbij een contrastvloeistof, met daarin microscopisch kleine bellen, in de bloedbaan geïnjecteerd. Vervolgens wordt er ultrageluid in het lichaam gestuurd. De karakteristieke echo van de bellen kan efficient worden opgepikt tussen het omliggende weefsel en maakt het mogelijk om in beeld te brengen waar de belletjes zich in het lichaam bevinden.
Om te voorkomen dat de belletjes oplossen in het bloed zijn ze voorzien van een ultradun beschermlaagje gemaakt van lipiden. Tot op heden werd altijd aangenomen dat dit laagje de echo beperkt. Onderzoekers van de Universiteit Twente ontdekte echter dat juist deze schil het karakteristieke gedrag van contrastbellen bepaalt. Bovendien ontdekten ze dat het gedrag van medische bellen voor echoscopie verrassend anders is als deze zich in de buurt van een vaatwand bevinden.
Met een hogesnelheidscamera die 25 miljoen plaatjes per seconde kan het gedrag van de microbelletjes worden vastgelegd. Het gedrag van de bel is te veranderen dicht bij een wand of in de buurt van andere bellen. ‘Deze observaties sluiten in grote lijn aan bij wat er al bekend is van het gedrag van grotere bellen, maar de onderzoekers van Mira ontdekken telkens weer boeiende nieuwe details over de wisselwerking tussen bellen op de microschaal, een gebied dat binnen de fysica voor een groot deel onontgonnen terrein is.’
Nieuwe diagnostische technieken
Door de ontdekking komen nieuwe diagnostische technieken in beeld, waaronder beeldvorming op moleculair niveau. Hierbij worden microbellen voorzien van biochemische plakkers die hechten aan zieke of ziekteverwekkende cellen. De onderzoeksers hopen deze informatie de methode te kunnen gebruiken om in een heel vroeg stadium ziektes te kunnen detecteren met relatief eenvoudige en goedkope echoscopie.
Het onderzoek naar het gedrag van microbellen is onderdeel van een groot strategisch project van de Europese Commissie, waarin een consortium uit zeven Europese landen (bestaande uit bedrijven uit de medisch-technische en farmaceutische industrie, academische onderzoeksinstellingen en medische centra) werken aan methodes waarmee vroegtijdig ziektes zoals kanker kan worden dedetecteers. Het project is sterk gerelateerd aan het NIMTIK speerpuntonderzoek van de Universiteit Twente waarin gewerkt wordt aan contrastverhoging voor optische en akoestische technieken om tumoren al in een vroeg stadium op te sporen en te vernietigen.