Moederlijke cellen in navelstrengbloed genezen leukemie
Array
Moeders vormen tijdens de zwangerschap afweercellen tegen hun kind. Deze zijn gericht tegen genetische kenmerken die het kind van de vader geerfd heeft. Ze zijn in staat leukemie te genezen, zelfs in de kleine hoeveelheden waarmee ze in het navelstrengbloed aanwezig zijn, zo blijkt uit een PNAS-publicatie van prof. Jon van Rood, verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).
Veel leukemiepatienten krijgen stamcellen uit het beenmerg van een donor nadat hun eigen zieke beenmerg door chemotherapie grotendeels van leukemiecellen gezuiverd is. Tegenwoordig kan dit ook met stamcellen uit navelstrengbloed. In beide gevallen is het belangrijk dat de donor genetisch niet te veel verschilt van de ontvanger, met name wat betreft de zogenaamde weefselgroepen of HLA-factoren. Een donor met precies dezelfde HLA-factoren werd altijd beschouwd als ideaal. Recent is echter aangetoond dat de cellen van een donor met een HLA-profiel dat niet helemaal identiek is met dat van de patient de achtergebleven kankercellen beter kunnen opruimen.
Twee kwaden
“Je moet kiezen tussen twee kwaden”, zegt eerste auteur prof. Jon van Rood. “Wanneer de HLA-factoren van donor en ontvanger te veel verschillen kun je een graft-versus-host-reactie krijgen, waarbij de gedoneerde cellen het weefsel van de ontvanger aanvallen en dat kan dodelijk zijn. Maar als ze te weinig verschillen is er meer kans op terugkomst van de leukemie.”
Moeder versus vader
Tijdens de zwangerschap komen er cellen van het kind in de moeder terecht. Door dit zogenaamde microchimerisme bouwt zij afweer op tegen genetische kenmerken van de vader. Het was al bekend dat een kind met leukemie beter beenmerg van zijn moeder kan krijgen dan van zijn vader, omdat de moeder tijdens de zwangerschap immuniteit heeft opgebouwd tegen de vaderlijke HLA-factoren. Er is dan veel minder kans op terugkeer van de tumor, en de graft-versus-host-reactie is niet sterk verhoogd.
Immuniteit tegen de vader
Van Rood en medewerkers laten nu in de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) zien dat die moederlijke cellen met immuniteit tegen de vader ook in minieme hoeveelheden in navelstrengbloed voorkomen. Wanneer dat navelstrengbloed getransplanteerd wordt kunnen de cellen van de moeder de leukemiecellen van een onverwante patient herkennen en er voor zorgen dat de leukemie niet terugkomt. “Toen navelstrengbloed voor het eerst bij leukemiepatienten gebruikt werd was men verbaasd dat de leukemie meestal niet terugkwam, omdat werd aangenomen dat cellen van het pasgeboren kind geen immuniteit kunnen ontwikkelen. Nu begrijpen we dat een gering aantal cellen van de moeder met immuniteit tegen de vader in het getransplanteerde navelstrengbloed, de leukemie onder controle houdt, aldus Van Rood, inmiddels 85 jaar, maar nog altijd als onderzoeker actief bij Europdonor, de Nederlandse stamceldonorbank.
bron: LUMC
