Ab Klink ziet innovatie als missie voor de umc’s
Array
Ab Klink ziet innovatie als missie voor de umc’s
“Werken aan de ontwikkeling van precision diagnostics en precision medicine is een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid”, hield hij onder meer de vertegenwoordigers van de umc’s voor tijdens de derde Health Lecture van de NFU, de Nederlandse Federatie van Universitaire Medische Centra. “En waarom? Omdat ook in umc’s het heil van de patient het ultieme doel moet zijn.”
Letterlijk aan de vooravond van de verkiezingen en met zicht op de voorbereidingen van het laatste lijsttrekkersdebat sprak de oud-minister van VWS in Nieuwspoort in Den Haag zijn rede onder de titel ‘Umc’s: innovatie als missie’ uit. Hij sloot daarin aan op het visiedocument ‘Samen verantwoordelijk’, waarin de NFU haar doelstellingen tot het jaar 2020 neerlegt. En die blijken niet zo veel te verschillen van de uitgangspunten van Klink. Om de zorg betaalbaar en kwalitatief hoogwaardig te houden, moet het roer om, vinden zowel Klink als de NFU. “De umc’s zijn ervan overtuigd dat innovatie en wetenschappelijk onderzoek kunnen helpen de kostentoename te beperken en de opbrengsten te verhogen”, aldus NFU-voorzitter Guy Peeters.
De innovatie dient volgens Klink – die nu hoogleraar zorg, arbeid en politieke sturing aan de VU en partner bij consultancybedrijf Booz & Company is – plaats te vinden “langs lijnen van kwaliteit en zorgvernieuwing.” In het rapport ‘Kwaliteit als medicijn’ van augustus 2012 geeft hij aan dat het werken aan (medicatie)veiligheid, therapietrouw, ketenzorg, het terugdringen van overconsumptie, overdiagnostiek en overbehandeling jaarlijks vier tot acht miljard kan besparen. “Met moderne diagnostiek zien we veel meer, maar we weten niet of het heilzaam is”, zegt hij. “De waarde van de diagnostische informatie is aan inflatie onderhevig, juist omdat we met moderne diagnostische technieken zo veel zien.” Hij illustreert dit met voorbeelden uit de VS, ontleend aan het boek Overdiagnosed – Making people sick in the pursuit of health van dr. H. Gilbert Welch.
Sterke toename van behandelingen
Zo worden volgens Welch bij het vroegtijdig screenen op longkanker ‘dankzij’ de CT-scan bijna even vaak afwijkingen aan de longen gevonden bij rokers als bij ‘never-smokers’, terwijl de kans op longkanker bij rokers in werkelijkheid zeventien maal groter is. Ook het aantal diagnoses van nierkanker, melanomen en aneurysma’s stijgt enorm, maar tot een significante daling van het sterftepercentage leidt dit ondanks alle behandeling niet. Alleen bij borstkanker, zegt Klink, is het aantal sterfgevallen evident naar beneden gegaan. “De keerzijde van al die screening is veel angst en onzekerheid, en een sterke toename van behandelingen, met alle bijeffecten van dien.”
Hij plaatst ook vraagtekens bij de effectiviteit van behandelingen. Zo is het maar de vraag of het zinvol is om een vrouw bij een dreigende vroeggeboorte op te nemen en haar een weeenremmerd middel te geven. Hetzelfde geldt voor het behandelen van hoge bloeddruk in de zwangerschap. Klink: “Vijftig procent van ons medisch handelen ontbeert emirische onderbouwing.”
Conservatiever dan de dokter
Hij vraagt zich ook af of behandelingen wel aansluiten bij de wensen van de patient en geeft zelf al een antwoord. “Heel vaak niet – de geïnformeerde patient is vaak conservatiever dan de dokter. Dat informeren betekent een investering in tijd, maar het gevolg is dat het aantal ligdagen en de kosten op termijn omlaag gaan. Dit is een vorm van procesinnovatie waar de umc’s naar mijn idee beslist onderzoek naar zouden moeten doen.” Ook aan het eind van het leven is winst te boeken in termen van kwaliteit: afzien van behandeling na ‘end of life’-gesprekken en het bieden van hospice care blijken in vergelijking met regular care het leven vaak te kunnen verlengen. Ook hier ligt een taak voor de umc’s, aldus Klink.
Factor V Leiden-onderzoek
Minder diagnostiek dus maar? Ten dele, vindt Klink, maar waar het echt om gaat is het vergroten van de informatiewaarde. Hij verwacht veel heil van precision diagnostics en precision medicine: manieren van diagnosticeren en behandelen die volledig zijn toegesneden op de patient en waarbij niet
alleen rekening wordt gehouden met zijn genetische aanleg, maar ook met de mate waarin hij in diverse levensfasen aan allerlei invloeden is blootgesteld. Een goed voorbeeld vindt Klink het Factor V Leiden-onderzoek dat in de visienota van de NFU wordt genoemd. Het LUMC is een genmutatie op het spoor gekomen die resulteert in een eiwit dat te veel stolt en zo trombose veroorzaakt. De ontdekking heeft geleid tot betere maatregelen ter preventie van trombose en embolie bij miljoenen patienten wereldwijd. Klink riep de umc’s op tot het doen van meer van dergelijk fundamenteel onderzoek
en noemde dat een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Disseminatie van kennis
“Umc’s, zoek financiering voor trials en doe landelijk onderzoek met consortia”, besloot Klink. Hij stelde ook andere wegen voor de verspreiding van de uitkomsten voor. “Disseminatie van kennis via een systeem van voorkeursaanbieders – bijvoorbeeld andere ziekenhuizen – is mogelijk effectiever dan louter langs wetenschappelijke kanalen. En misschien moet u wel af van uw streven om tachtig procent topreferente zorg te bieden en slechts twintig procent basiszorg. Als umc’s basiszorg concurrerend aanbieden en daarbij proces- en medische innovaties implementeren, ontstaat er competitie met de gewone ziekenhuizen. Dat is een enorme stimulans om even goed te worden. Disseminatie van kennis en inzichten kon langs die competitieve weg wel eens effectiever zijn dan pure kennisoverdracht. Basiszorg hoort, zo gezien, ook zeker in umc’s!”
Hoog in het vaandel
Of de NFU zich op dat laatste punt gewonnen geeft is de vraag, gaf voorzitter Guy Peeters aan. Natuurlijk zullen de umc’s basiszorg blijven bieden, maar de doelstelling zoals verwoord in het visiedocument is wel degelijk uitbreiding van de veertig, vijftig procent topreferente zorg die de umc’s nu voor hun rekening naar tachtig. Niet alleen omdat hoogcomplexe zorg niet meer op willekeurig welke plek kan worden geboden, maar juist omdat de umc’s innovatie zo hoog in het vaandel dragen. Bovendien is er landelijk een beleid van concentratie en taakverdeling ingezet dat de topreferente en topklinische zorg kwalitatief moet verbeteren en kosten efficienter maken, aldus Peeters.
Evidence ontwikkelen
De NFU onderschrijft de noodzaak tot onderzoek waartoe Klink oproept. “De umc’s hebben, valorisatie meegerekend, vier taken: het ontwikkelen van kennis door het doen van baanbrekend wetenschappelijk onderzoek; het toepassen van kennis in de meest complexe zorgsituaties, en het verspreiden van
kennis via onderwijs en opleiding aan (toekomstige) zorgverleners. Het is van het grootste belang dat we die taken kunnen blijven uitvoeren. En evidence ontwikkelen is eigenlijk precies wat we doen. In principe is elke patient gekoppeld aan onderzoek. Er bestaat een voortdurende uitwisseling
tussen patientenzorg en onderzoek, waardoor bestaande evidence tot nieuwe wordt herzien.”
NFU: Samen verantwoordelijk
De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) vertegenwoordigt de acht samenwerkende umc’s in Nederland, als belangenbehartiger en werkgever van 65.000 medewerkers.
Onder de titel ‘Samen verantwoordelijk – de academische zorg- en innovatiekracht van de umc’s’ heeft de NFU een visiedocument gepresenteerd waarin ruim twintig doelstellingen tot 2020 zijn beschreven aan de hand van concrete patientencases. Het eerste exemplaar van de visienota is op 11
september 2012 tijdens de NFU Health Lecture-bijeenkomst in Den Haag aangeboden aan Pim de Bruijne, voorzitter van de clientenraad van de academische ziekenhuizen.
