Afslanken met bruin vet
Array
Bruin vet in ons lichaam wordt pas actief wanneer we afkoelen. Het fungeert dan als een kacheltje dat energie omzet in warmte. Welke factoren dit proces beinvloeden, is niet helemaal duidelijk. Wetenschappers van het AMC proberen dat te ontrafelen. Met deze kennis hopen ze ook een nieuwe behandeling te ontwikkelen voor overgewicht. Door bruin vet te activeren, zouden de kilootjes mogelijk vanzelf verdwijnen.
Bruin vet komt de laatste jaren steeds meer in het nieuws, en dan vooral in relatie tot overgewicht. Het is een soort vetweefsel dat in plaats van energie op te slaan – zoals wit vet – energie kan verstoken. Hierbij komt warmte vrij. Die warmte is belangrijk om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Zoogdieren hebben er hun leven lang plezier van omdat ze daarmee hun winterslaap doorkomen. En ook pasgeboren mensenbaby’s kunnen bruin vet goed gebruiken om na de geboorte warm te blijven.
Vroeger werd aangenomen dat alleen zuigelingen actief bruin vet hebben. Na verloop van tijd zou die activiteit langzaam uitdoven en definitief verdwijnen. Inmiddels blijkt uit medische scans dat ook volwassen mensen over actief bruin vet beschikken. Die activiteit werd altijd beschouwd als hinderlijke ruis die de diagnostiek van andere ziektes bemoeilijkte. Dat veranderde toen de belangrijke metabole betekenis van bruin vet werd onderkend, vooral vanwege de mogelijkheid om er calorieen mee te verbranden. In 2009 werd dat potentiele belang uitgebreid toegelicht in maar liefstdrie artikelen van verschillende onderzoeksgroepen in de New England Journal of Medicine. Deze publicaties maakten veel wetenschappers nieuwsgierig. Zo ook in het AMC, waar onder andere arts-onderzoekers Wanda Admiraal en Lonneke Baehler van de afdeling Inwendige Geneeskunde zich buigen over de werking van bruin vet.
Baehler legt uit dat het vet zijn kleur dankt aan de aanwezigheid van vele mitochondrien, die bruin zijn en in wit vet vrijwel ontbreken. `Mitochondrien zijn de energiecentrales van onze cellen. Normaal geven die de energie in koolhydraten en vetten door aan de energiedrager ATP, die we nodig hebben om te functioneren en te bewegen. In bruine vetcellen doen de mitochondrien dat niet en zetten ze de energie om in warmte.’ Admiraal legt uit dat in bruin vet een eiwit zit, dat de energieoverdracht aan ATP blokkeert.
Klimaatkamer
De wetenschappers die in 2009 in de New England Journal of Medicine publiceerden, ontdekten dat bruin vet pas actief wordt bij lagere temperaturen. Om de activiteit te kunnen bestuderen, beschikken de AMC-onderzoekers over een klimaatkamer waarin ze de temperatuur verlagen naar 16 tot 18 graden Celsius. Proefpersonen moeten daar twee uur in hun ondergoed verblijven, zodat hun lichaam afkoelt. Admiraal: `We houden in de gaten dat ze niet gaan rillen. Bij rillen wekken de spieren warmte op, terwijl we juist willen dat het bruine vet dit doet.’
Na een uur krijgen de proefpersonen twee radioactief gelabelde stoffen via een infuus ingespoten, die worden opgenomen in bruin vet dat actief is. De ene stof zegt iets over de glucosestofwisseling, de andere gaat naar de uiteinden van de zenuwen in bruin vet en geeft inzicht in de aansturing van het metabole proces vanuit het
zenuwstelsel. Met PET- en SPECT-scanners, in combinatie met CT, is het mogelijk de hoeveelheden en de locatie van de radioactieve producten exact in beeld te brengen.
Admiraal heeft deze onderzoeksmethode de afgelopen jaren ingezet in een studie naar het verband tussen etniciteit en diabetes. Ze keek naar actief bruin vet bij twee verschillende etnische groepen, namelijk Nederlandse jonge, blanke mannen en Hindoestaanse jonge mannen. Deze laatste groep heeft door de etnische origine een relatief hoog risico op diabetes type 2. Admiraal, die uiterlijk begin volgend jaar op haar onderzoek hoopt te promoveren, vertelt dat een eerdere studie in het buitenland een mogelijke samenhang liet zien tussen een lage bruin-vet-activiteit en een verhoogd risico op suikerziekte. `We wilden daarom de bruin-vet-activiteit bij een gezonde hoog-risico etnische groep vergelijken met die bij een blanke controlegroep. Tegen onze verwachting in zagen we geen verschillen tussen beide groepen. Het lijkt er dan ook niet op dat een tekort aan actief bruin vet een belangrijke rol speelt bij een verhoogde kans op het krijgen van suikerziekte bij mensen van Hindoestaanse afkomst.’
Wakker schudden
Een volgende studie waarmee de arts-onderzoekers onlangs zijn begonnen, en waarop Baehler over enkele jaren hoopt te promoveren, richt zich op mensen met overgewicht. Deze hebben grote hoeveelheden wit vet, waarin energie ligt opgeslagen, en weinig of geen actief bruin vet. Baehler: `Slanke personen beschikken daarentegen gemiddeld over relatief veel actief bruin vet. Die activiteit neemt bij ouderen overigens wel af. Het idee is om bij dikke mensen het bruine vet wakker te schudden, zodat energie uit wit vet en suikers wordt omgezet in warmte en zij daardoor afvallen. Of deze hypothese klopt, gaan we nu onderzoeken.’ Admiraal is ook benieuwd waarom mensen met overgewicht minder actief bruin vet hebben. `Misschien hebben ze gewoonweg minder bruin vet en raken ze daardoor hun calorieen minder snel kwijt.’
Beide promovendi zullen voor deze nieuwe studie uitsluitend mannen includeren. Ze leggen uit dat vrouwen een fluctuerende lichaamstemperatuur hebben als gevolg van hun cyclus. Verder hebben vrouwen te maken met hormonale schommelingen, die wellicht van invloed zijn op de activatie van bruin vet. Om dit alles uit te sluiten, komen vooralsnog alleen mannelijke proefpersonen in aanmerking. De onderzoekers willen de bruin-vet-activiteit bij tien slanke jonge mannen vergelijken met die bij tien slanke ouderen. Hetzelfde willen ze doen bij tien slanke en tien dikke mannen. Immers, oudere en dikke mensen hebben minder actief bruin vet.
Nieuwe inzichten
De arts-onderzoekers zijn ervan overtuigd dat deze studie nieuwe inzichten oplevert. Nog niet eerder hebben wetenschappers op deze manier naar de rol van het zenuwstelsel gekeken, zegt Baehler. `Door op twee niveaus – de aansturing en de stofwisseling – naar het activatieproces te kijken, krijgen we natuurlijk meer informatie. Het zou mooi zijn als we dat proces kunnen doorgronden, zodat we ook in staat zijn het op een of andere manier te beinvloeden, waardoor mensen met overgewicht kunnen afvallen.’
John Ekkelboom
Bron: Nieuwsbank.nl
