Intuïtie valt te programmeren
ArrayAfscheidsrede hoogleraar Informatica Jaap van den Herik 29 januari
Het zal niet lang meer duren voordat het mogelijk is om intuïtie te programmeren. Dit betekent dat de computers van de toekomst hun beslissingen kunnen baseren op intuïtie, vooral als we de Artificial Intelligence technieken combineren met de ontwikkelingen op het gebied van Big Data en High Performance Computing, stelt hoogleraar Informatica prof. dr. Jaap van den Herik, die op 29 januari afscheid neemt.
Van den Herik vraagt zich af of het mogelijk zal zijn om datgene wat je voelt, wat je onbewust weet, zichtbaar te maken. Schaker Max Euwe, tevens hoogleraar methodologie van de automatische informatieverwerking, stelde in zijn inaugurele rede in Tilburg 1964 dat een ingeving, een lucide gedachte, zoals die bijvoorbeeld bij schaken voorkomt, de grootmeesters onderscheidend maakt van de gewone spelers maar dat zo’n ingeving niet te programmeren valt. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is de intuïtie niet irrationeel, het is gebaseerd op gedrag dat is bepaald door regels. En volgens Van den Herik is dat de sleutel voor een verwezenlijking in een computerprogramma. Het gaat hier om mentale intuïtie.
Naast mentale intuïtie met de nadruk op het oplossen van problemen, bestaan er ook fysieke intuïtie, emotionele intuïtie en omgevingsintuïtie. Vanuit geregistreerde intuïtieve gedragingen zijn elementen te halen die we als programmabouwstenen kunnen implementeren in artificial intelligence programma’s van de toekomst.
Detectors van onbewust intuïtief gedrag
Met speciaal getrainde detectors kunnen diepliggende data worden geregistreerd, die spontaan menselijk gedrag en onbewuste intuïtieve gedragingen bevatten. (Denk bijvoorbeeld aan geavanceerde eye tracking.) Onder leiding van Van den Herik en hoogleraar Kunstmatige Intelligentie Eric Postma is in Tilburg University een geannoteerde database ontwikkeld waarin visuele representaties met de diepte-data van menselijke gebaren en gezichtsuitdrukkingen zijn opgeslagen. Ook zijn veranderingen in toonhoogte en snelheid van spreken in de database opgeslagen.
Voorts stond Van den Herik aan de wieg van onderzoek naar het vastleggen van karakteristieken van een schilder op basis van zijn manier van werken, zoals de penseelstreek, de compositie, de kleurencombinatie. Die gegevens leverden een kennisbase op van een schilder, van waaruit authenticiteit van andere schilderijen van bijvoorbeeld Van Gogh vastgesteld kon worden. Ook is het in principe mogelijk van daaruit een nieuwe Van Gogh te produceren. Wat in de schilderkunst kan, is inmiddels verwezenlijkt in de muziek en zal uiteindelijk mogelijk zijn voor intuïtie. Van den Herik wijst daarbij op de gentechnologie waar onderzoekers met geavanceerde technologie tot het identificeren van genen zijn gekomen.
Prof. dr. Jaap van den Herik (1947) studeerde wiskunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde aan de Technische Universiteit Delft op het proefschrift Computerschaak, schaakwereld en kunstmatige intelligentie. Zijn wetenschappelijke loopbaan begon aan de VU in Amsterdam, daarna volgde de Faculteit Wiskunde en informatica van de TU Delft en de School of Computer Science van McGill University (Montreal, Canada). Sinds 1987 was hij hoogleraar Informatica aan de Universiteit Maastricht en sinds 1988 ook bijzonder hoogleraar Recht en informatica aan de Universiteit Leiden. Hij was sinds 1 september 2008 als directeur van Tilburg center for Cognition and Communication verbonden aan Tilburg University.
Bron: Tilburg University
