Wetenschap wil versoepeling regels gentechniek
ArrayDe regels voor het genetisch veranderen van levende wezens zijn niet meer toegerust op nieuwe, chirurgisch precieze manieren om DNA te herschrijven.De nieuwe generatie gentechnieken maakt het mogelijk zeer gericht kleine ingrepen te doen in het DNA. De afgelopen tijd leverde dat onder meer koeien op zonder hoorns, rijst die resistent is tegen bacteriële meeldauw en een sojavariant met minder cholesterolverhogende vetten, maar ook bijvoorbeeld tumorcellen die beter zijn te bestuderen.
Brussel moet de richtlijnen voor de genetische modificatie (gmo) daarom snel versoepelen naar een meer Amerikaans model, bericht de Volkskrant. Maar hoewel sommige van die genetische veranderingen in theorie ook spontaan in de natuur kunnen ontstaan, valt de procedure nog steeds onder de strenge Europese gmo-regels, omdat men bij de ingreep meestal gebruikmaakt van stukjes geknutseld bacterieel DNA. De wetenschappers willen dat de regels uitgaan van het eindproduct en niet van de weg daarheen.
’’Als de regels niet worden versoepeld, missen we de boot’’, waarschuwt de Wageningse plantentechnoloog Jan Schaart, die de nieuwe technieken onlangs op verzoek van Economische Zaken op een rijtje zette. ’’Dan hebben we een zeer krachtig stuk gereedschap in de kast liggen dat we niet kunnen gebruiken. En reken maar dat de VS en Azië het wél doen.’’
De discussie is op scherp gezet door een techniek genaamd CRISPR-Cas. Die precisietechniek om dna te herschrijven is zo goedkoop en simpel dat ook onderzoekers die tot nu toe geen genetische modificatie konden betalen haar omarmen. Al zeker tien Nederlandse onderzoeksgroepen experimenteren er inmiddels mee, blijkt uit een inventarisatie van de Volkskrant: van celbiologen die er kankercellen mee bestuderen tot hbo’s die studenten ermee vertrouwd willen maken. ‘De techniek is helemaal schoon. We laten geen enkel litteken in het DNA meer achter’, zegt microbioloog John van der Oost, een van de grondleggers van CRISPR-Cas.
Zo is een andere wereld ontstaan dan die waarvoor de Europese regels uit 2001 destijds zijn gemaakt, is de alom gehoorde klacht. ’’Onze manier van kijken is volledig gebaseerd op het onderscheid tussen gmo’s en niet-gmo’s’’, zegt ethicus en directeur van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid Frans Brom. ’’Maar de nieuwe technieken hebben die tweedeling doorbroken.’’
Het rommelt al een poos rond de Europese gmo-richtlijn. Zo besloot Zweden onlangs om een veldproef met genetisch veranderde planten toe te staan zonder gmo-vergunning en stelden diverse lidstaten in eigen analyses vast dat de Europese richtlijn niet meer voldoet. ’’De commissie moet erkennen dat de oude richtlijn de nieuwe technieken niet langer dekt, ze groen licht geven en het enthousiasme ervoor aanmoedigen’’, legde het Britse vakblad Nature de Brusselse analisten onlangs in een vinnig commentaar over de knie.
De nieuwe technieken, met CRISPR-Cas9 voorop, zorgden recentelijk voor opvallende resultaten, uiteenlopend van varkensorganen die in theorie ook voor mensen geschikt zijn, tot muggen die geen malaria meer doorgeven.
De techniek trok vorig jaar de aandacht toen diverse experts erop wezen dat de techniek het ook mogelijk maakt baby’s vlak na de conceptie te ‘ontdoen’ van erfelijke ziektes. Wetenschappers hebben inmiddels afgesproken zo ver niet te willen gaan.
