Doorbraak in behandeling overactieve blaassyndroom (OAB)
Array
Onze blaas wordt niet alleen aangestuurd door signalen vanuit de hersenen, maar heeft ook een eigen regelmechanisme. Op 22 november promoveert de uit Iran afkomstige arts Sajjad Rahnama’i (34) op een onderzoek naar het overactieve blaassyndroom (OAB). Als eerste ter wereld toonde de aan de Universiteit Maastricht verbonden promovendus prostaglandine E-receptoren in de blaaswand aan die als aangrijpingspunten voor een effectieve behandeling kunnen dienen.
Een groot deel van de Nederlandse bevolking, vooral mensen van veertig jaar en ouder, heeft last van een overactieve blaas: plotse, frequente en niet te onderdrukken aandrang om te moeten plassen. In meer dan de helft van de gevallen veroorzaakt een overactieve blaasspier deze klachten. Recente cijfers spreken van 1 op de 6 mensen die kampen met zo’n overactieve blaas. ‘Het kost onze samenleving jaarlijks miljarden euro’s,’ schetst Sajjad Rahnama’i de ernst van het gezondheidsprobleem. ‘Die kosten zitten voornamelijk in incontinentiematerialen en medicijnen die als symptoombestrijding worden ingezet, maar voor een deel ook in het ziekteverzuim dat voortvloeit uit blaas- en plasproblemen die patiënten ondervinden.’
Geen sexy onderwerp
Volgens de onderzoeker is er op dit moment slechts één soort medicijn voorhanden dat effect heeft op een overactieve blaas. ‘Nadeel van de medicatie die vaak wordt voorgeschreven, is dat deze lang niet werkt bij iedereen en dat het medicijn daarnaast een flink aantal bijwerkingen kent.’
En dat is ook precies de reden waarom er de laatste jaren door verschillende wetenschappers onderzoek is gedaan naar het probleem, stelt Rahnama’i. Ook de onderzoeksafdeling Urologie van het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC) – wereldberoemd op het gebied van onderzoek naar functionele blaasproblematiek – was geïntrigeerd door het vinden van een oplossing voor de aandoening.
Rahnama’i: ‘Toen ik in 2008 een Mozaïekbeurs voor onderzoekers van niet-Nederlandse afkomst ontving, besloot ik mijn promotieonderzoek aan dit probleem te wijden. Ik besefte dat het OAB niet echt het meest sexy onderwerp is. Daarnaast is het probleem waar we over praten bovendien niet levensbedreigend, maar wel uitermate ongemakkelijk voor diegenen die er mee te maken hebben en komt het dus heel vaak voor.’
Intelligente blaaswand
In het lab van de Universiteit Maastricht keek Rahnama’i naar caviablazen die qua structuur en plasgedrag veel lijken op de menselijke blaas en daarmee een uitstekend proefmodel vormden voor zijn onderzoek. De promovendus borduurde voort op de ontdekking die zo’n tien jaar geleden aantoonde dat de blaaswand ‘intelligent’ is waardoor deze zich kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. ‘De blaaswand heeft dus wel degelijk zijn eigen regelmechanisme dat voor een deel wordt aangestuurd door hormoonachtige chemische stoffen die in de blaaswand zelf worden geproduceerd. En wordt niet puur aangestuurd door de hersenen, een theorie die lang werd aangehangen.’
Rahnama’i slaagde er als eerste onderzoeker ter wereld in om aan te tonen dat zich in de blaaswand zogeheten prostaglandine E2-recpetoren bevinden. ‘Dit zijn receptoren die als aangrijpingspunt dienen voor behandeling met medicijnen zoals Ibuprofen en Diclofenac.’ Ook wist Rahnama’i aan te tonen wáár in de blaas deze receptoren zich precies bevinden. In zijn promotieonderzoek bestudeerde Rahnama’i de verdeling en het vóórkomen van bepaalde enzymen in de blaaswand en kwam hij tot een opmerkelijke conclusie: ‘Door bepaalde enzymenremmers als bijvoorbeeld Viagra – tot nu vooral voorgeschreven aan mannen met erectiestoornissen – voor te schrijven aan mensen met een overactieve blaas, merkten we dat deze een gunstig effect hebben op de klachten.’
Professor Moonenprijs
Dat zijn onderzoek niet onopgemerkt bleef, blijkt ook uit de inmiddels negen publicaties in Europese en Amerikaanse gerenommeerde tijdschriften, waaronder ‘The journal of urology’. Ook mocht de uroloog in opleiding zich gelukkig prijzen met het winnen van de Professor Moonenprijs van de Nederlandse Vereniging voor Urologie, bedoeld voor excellent onderzoek in het medisch specialisme.
Cum laude
Het zijn ontwikkelingen die Rahnama’i niet voor mogelijk had gehouden toen hij in 1991 op 12-jarige leeftijd samen met zijn ouders en twee broertjes naar Nederland emigreerde vanuit zijn geboorteland Iran. Doordat hij de taal niet sprak, belandde hij automatisch op de mavo en vervolgens op de Lagere Technische School (lts) in Brunssum. Waar hij allesbehalve op zijn plek bleek te zitten. ‘Ik wist toen al dat ik arts wilde worden, maar moest me bezig houden met vakken als metaalbewerking waar ik niets mee had.’ Doordat het docenten opviel hoe de scholier excelleerde in voornamelijk de exacte vakken kwam hij via een omweg op het atheneum terecht en schoot hij pijlsnel omhoog. Zowel zijn bachelor- als ook de mastertitel van zijn studie Geneeskunde aan de UM behaalde hij cum laude. Nadat hij aanvankelijk als arts werkte op de Intensive Care in het Atriumziekenhuis in Heerlen en op de afdeling Chirurgie van het Orbis Medisch Centrum in Geleen, belandde Rahnama’i in 2008 in het MUMC om zich verder te specialiseren in onderzoek op het gebied van urologie.
Enorme stap
‘Mijn ouders hebben veel opgegeven voor ons toen ze hun land verlieten,’ beseft de arts. ‘Ze hebben het gedaan om onze toekomst veilig te stellen, zodat we konden studeren en werken in een vrij land. Mijn broers hebben beiden Rechten gestudeerd, dus we zijn alle drie goed terechtgekomen, maar het was in die tijd een enorme stap die gezet moest worden.’
Lijsttrekker
Behalve in de geneeskundige aspecten is Rahnama’i ook geïnteresseerd in andere kanten van zijn medemens. ‘Dat sociale heb ik van thuis uit meegekregen,’ vertelt hij. ‘Mijn vader zat in het bestuur van GroenLinks in de gemeenteraad van Heerlen en als student Geneeskunde werd ik op een gegeven moment gevraagd om mee te doen aan de verkiezingen.’ Nadat Rahnama’i lijsttrekker werd, is hij sinds 2006 ook actief in de gemeentepolitiek. Als fractievoorzitter zit hij met zijn tweemansfractie in de oppositie en maakt hij zich sterk voor een eerlijke verdeling van de lasten, een liberaal beleid en natuur en milieu. ‘Vooruitstrevend en met uitgesproken ambities’. Zo typeert Rahnama’i zichzelf. Zowel in zijn werk als onderzoeker als ook in de politieke arena.
On Friday 22 November Sajjad Rahnama’i will defend his PhD thesis ‘Prostaglandins and Phosphodiesterases in the urinary bladder wall.’
Bron: UM webmagazine/Door Graziella Runchina
