‘Zorginstellingen maken bedrijfsmatige keuzes zonder de wens van de markt te kennen’
ArrayBDO onderzoek bij 231 zorginstellingen naar hun voorbereiding op marktwerking
Steeds meer zorginstellingen omarmen het bedrijfsmatig werken en maken keuzes over hun dienstenportfolio. Helder zicht op de wensen van (toekomstige) belanghebbenden zoals gemeenten, hebben ze daarbij niet. De kans dat zorginstellingen failliet gaan of al dan niet gedwongen moeten reorganiseren blijft daarmee onverminderd aanwezig, stellen onderzoekers van BDO in een vandaag verschenen rapport over marktwerking in de zorg.
Net als vorig jaar onderzocht BDO zorginstellingen in verschillende sectoren naar hun voorbereidingen op de alsmaar toenemende gereguleerde marktwerking in de zorg. 
“We kunnen constateren dat de zorginstellingen grote stappen hebben gezet. Inmiddels is volgens onze criteria 60% van de instellingen goed voorbereid, vorig jaar was dit slechts 20%”, zegt Chris van den Haak, verbonden aan de BDO Branchegroep Zorg die het onderzoek uitvoerde.
Van den Haak zet direct een kanttekening bij deze positieve ontwikkeling: “De grootste bottleneck blijft de beperkte grip van veel zorginstellingen op hun strategie. Ze maken soms portfoliokeuzes zonder goed zicht te hebben op de wensen van hun (toekomstige) belanghebbenden of de kosten van de zorgverlening.” Onder de jeugdzorginstellingen is deze tegenstelling het beste zichtbaar. Van de respondenten in deze sector heeft meer dan de helft onvoldoende zicht op de wensen van bijvoorbeeld gemeenten. Tegelijkertijd geeft 67% aan dat er heldere portfoliokeuzes zijn gemaakt. Voortvarend maar wel risicovol, aldus Van den Haak: “Het risico is aanwezig dat de ingeslagen weg uiteindelijk niet de juiste blijkt te zijn wanneer de nieuwe financier, bijvoorbeeld een gemeente, andere wensen heeft. Dan worden die keuzes uiteindelijk kostbare inschattingsfouten. Behoedzaamheid is wat ons betreft geboden.”
Grote verschillen per sector
BDO constateert in het onderzoeksrapport dat het inspelen op de marktwerking hoog op de agenda staat bij zorginstellingen. Tussen de verschillende deelsectoren bestaan echter grote verschillen in de mate waarin ze erop zijn voorbereid.
AWBZ
De AWBZ-sector heeft het afgelopen jaar grote sprongen voorwaarts gemaakt: er is goed inzicht in de wensen van de klanten en er is meer veranderbereidheid en risicobewustzijn. Wel blijft de daling van de overheadkosten sector breed achter.
Ziekenhuizen
Ziekenhuizen hebben ook een inhaalslag gemaakt op het gebied van bedrijfsmatig werken. Daarentegen worstelen ze met de optimale schaalgrootte en lopen ze achter op het gebied van de organisatiestructuur.
Jeugdzorg
Bij jeugdzorginstellingen verhindert zoals eerder aangegeven onduidelijkheid over de wensen van belanghebbenden de vorming van de juiste strategische koers. Ook op de punten managementinformatie en financieringsstructuur scoort Jeugdzorg relatief slecht. Op het gebied van onderzoek en uitvoering van innovatie blinkt Jeugdzorg juist uit.
GGZ
GGZ–instellingen hebben relatief weinig zicht op de wensen van hun klanten. Ook talentmanagement en innovatie zijn hier relatief minder goed ontwikkeld; de score op talentmanagement is zelfs lager dan vorig jaar. Wel is er hier sprake van beter zicht op de wensen van belanghebbenden.
Eerstelijnszorg
Instellingen in de Eerstelijnszorg scoren goed op het gebied van innovatie en betrokkenheid van het zorgpersoneel. Zij lopen met name achter op het aandachtsgebied van samenwerkingsverbanden en optimale schaalgrootte.
Toename aantal faillissementen verwacht
Wat BDO betreft staat de zorgsector nog steeds voor een grote opgave. Hoewel inmiddels 60% van de zorginstellingen goed is voorbereid op de marktwerking, heeft 40% nog een belangrijke achterstand weg te werken in deze onzekere tijden. Van den Haak: “Ook op basis van de uitkomsten van dit jongste onderzoek is onze inschatting dat niet alle zorginstellingen de transformatie met succes zullen volbrengen. Met name zorginstellingen waar zowel sprake is van een onduidelijke strategie als van een zwak weerstandsvermogen lopen gevaar. We verwachten in de aankomende jaren dan ook nog steeds een toename van het aantal faillissementen en reorganisaties in de zorg.”
Over het onderzoek
De transitie naar marktwerking en vraagsturing is in volle gang. Prijsdruk, minder volumegarantie, toenemende concurrentie van nieuwe en bestaande aanbieders en transparantie over kwaliteit vormen de nieuwe context. Binnen dat veranderende speelveld moeten (bestaande) zorginstellingen zich staande houden en (nieuwe) kansen herkennen én aangrijpen. Dit stelt ook grote eisen aan de bestuurders. Met dit rapport hoopt de BDO Branchegroep Zorg een bijdrage te leveren aan het besef dat voorbereiding op marktwerking in de zorg en haar bestuurders de hoogste prioriteit heeft en in de nabije toekomst ook nog zal moeten hebben.
De basis voor de uitkomsten van het onderzoek is een door de BDO Branchegroep Zorg opgestelde vragenlijst die door 231 zorginstellingen is ingevuld: AWBZ-instellingen, GGZ-instellingen, ziekenhuizen, eerstelijnszorgorganisaties, jeugdzorginstellingen en overige organisaties. In 2012 voerde BDO een vergelijkbaar onderzoek uit waaraan 185 instellingen deelnamen.
Lees het onderzoeksrapport met betrekking tot marktwerking in de zorg: ‘Voortvarend én behoedzaam’.
