Onderzoek naar effect glucocorticoiden op ontwikkeling foetus
ArraySynthetische glucocorticoïden worden tijdens de zwangerschap toegediend wanneer vrouwen vroegtijdig dreigen te bevallen. Deze behandeling stimuleert de longrijping bij de foetus. Hoewel deze krachtige middelen de kans op overleven sterk vergroten, bestaat er nog steeds onduidelijkheid over mogelijk ongewenste bijwerkingen op de lange termijn. In muizenonderzoek toont Cornelle Noorlander aan, dat een eenmalige behandeling van de moeder tijdens de zwangerschap veranderingen veroorzaakt in de foetale hersenen. Die veranderingen leiden tot leerstoornissen en veranderingen in lever en hart van de volwassen muis. Interessant genoeg treden dit soort veranderingen ook op tijdens het normale verouderingsproces, wat wijst op een mogelijk effect op dit proces.
Volgens de promovenda, moeten we uiterst voorzichtig zijn met de huidige prenatale glucocorticoïdbehandeling zolang de veiligheid op de lange termijn nog niet is vastgesteld.
Op 4 november om 12:45 uur , promoveert Cornelle Noorlander op dit onderwerp in het Academiegebouw, aan het Domplein 29 in Utrecht. |
Cornelle Noorlander, Geneeskunde |
Proefschrift: Effects of antenatal glucocorticoid treatment on fetal development |
Promotor 1: Prof.dr. G.H.A. Visser |
Promotor 2: Prof.dr. J.P.H. Burbach |
Copromotor 1: Dr. P.N.E. de Graan |
Copromotor 2: Dr. P.G.J. Nikkels |
Achtergrond informatieGlucocorticoïden zijn betrokken bij veel fysiologische processen in het gehele lichaam en zijn essentieel voor de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel. Glucocorticïden vallen onder de groep corticosteroïden. Corticosteroïden zijn steroïdhormonen die betrokken zijn bij veel fysiologische processen zoals stressrespons, immuunrespons, regulatie van ontstekingsprocessen, eitwitcatabolisme en zouthomeostase. Er zijn twee groepen corticosteroïden, de mineralocorticoiden, die een belangrijke rol spelen bij het reguleren van mineraalconcentraties en de glucocorticoïden. Deze steroïdhormonen oefenen hun functie uit door te binden aan intracellulaire steroïdreceptoren, de glucocorticoïden receptor (GR) en de mineralocorticoïden receptor (MR). Als deze receptoren bezet zijn, functioneren ze als transcriptiefactoren en kunnen de expressie van specifieke genen moduleren. De GR en de MR zijn in hoge concentratie aanwezig in de hippocampus, een hersenstructuur die betrokken is bij processen zoals gedrag, leren en geheugen.Door de vele functies van glucocorticoïden in het lichaam, behoren synthetische analoga tot de meest gebruikte geneesmiddelen. De synthetische glucocorticoïden, dexamethason en betamethason, worden tijdens de zwangerschap gebruikt wanneer vrouwen vroegtijdig dreigen te bevallen. Deze behandeling is noodzakelijk om de longrijping van de foetus te stimuleren. Hoewel deze vaak toegepaste antenatale glucocortico¿dbehandeling de kans op overleven sterk vergroot, bestaat er nog steeds onduidelijkheid over de mogelijke ongewenste bijwerkingen van deze krachtige middelen. Normaal wordt de foetus tegen de relatief hoge moederlijke fysiologische steroïden beschermd door de placenta, die deze slechts beperkt doorlaat. Synthetische glucocorticoïden passeren de placenta wel gemakkelijk en kunnen ook eenvoudig in de hersenen terecht komen, omdat de bloed-hersenbarrière nog niet volledig ontwikkeld is.
Het doel van het in dit proefschrift beschreven onderzoek was om mogelijke ongunstige bijwerkingen van een eenmalige glucocortico¿dbehandeling op de ontwikkelende foetus op te helderen. In dit proefschrift hebben we ons gericht op de placenta en de hippocampus van de ontwikkelende foetus. In de humane placenta hebben we het glutamaatmetabolisme bestudeerd, waarvan bekend is dat het een belangrijke rol speelt in de foetale groei en ontwikkeling. De placenta speelt een belangrijke rol in het reguleren van de hoeveelheid glutamaat dat circuleert in de foetus. Een te hoge glutamaat concentratie in de hersenen kan leiden tot neurotoxiciteit. In de foetale hersenen is de hippocampus bijzonder gevoelig voor hoge concentraties synthetische glucocorticoïden. Daarom werden in een muizenmodel de potentiële bijwerkingen van antenatale glucocorticoïdbehandeling op de hippocampusontwikkeling bestudeerd, waarbij een toedieningsprotocol werd gebruikt vergelijkbaar met het protocol bij de mens.