Artsen filosoferen over de dood
Array
Zoals de onlangs overleden Apple-voorman Steve Jobs al zei: “Iedereen wil naar de hemel, maar niemand wil dood.” Tegelijkertijd gaf hij aan dat de dood een noodzakelijke voorwaarde is voor vernieuwing en daarmee een positief aspect van de natuur. Ook de geneeskunde bevindt zich in een voortdurende spanning met de dood, stelt Eric Ettema van Metamedica, in zijn inleiding van het boek Filosofie, geneeskunde en de dood.
“Door de toegenomen technologische mogelijkheden en het toenemende primaat van de autonomie van de patient moeten we steeds vaker kiezen waar, wanneer en hoe we overlijden. De realiteit dwingt ons de deur naar het denken over de dood verder te openen.” In het boek geven negen auteurs een filosofische reflectie op drie centrale vragen over de dood: Wat is de dood? Hoe kennen we haar? En welke plaats heeft de dood in het leven? Doordat de auteurs een verbinding maken tussen filosofie, geneeskunde en het maatschappelijk debat over levensbeeindiging, biedt dit boek verrassende inzichten voor het omgaan met de dood.
Wolter Mooi, hoogleraar pathologie, neemt de aftrap door op cel- en atoomniveau te beschrijven wat er met een stervend lichaam gebeurt. In het hoofdstuk Ons laatste lichaam laat hij zien, dat de componenten waaruit een lichaam bestaat door de eeuwen heen van lichaam tot lichaam zijn gegaan. In ons huist een dinosaurus of Ceasar, stelt hij. Zijn conclusie is dat uiteindelijk alles van anderen is geweest. “We kunnen onszelf dus maar het beste beschouwen als tijdelijke gebruikers van een eindeloos over de levende natuur circulerende moleculaire biomasssa.” Filosoof-arts Bert Keijzer richt een kritische blik op de relatie tussen filosofie en de dood. Hij bekend in zijn hoofdstuk Geneeskunde mijdt de dood, maar de dood mijdt niets of niemand, dat hij van verpleegkundigen en niet van filosofen geleerd heeft hoe zich als arts te gedragen aan het sterfbed. “Waar stervenden behoefte aan hebben is goede zorg en als onderdeel daarvan bovenal troost. En voor troost moet je niet bij de filosofie zijn.”
Toch hebben veel filosofen de dood juist onderzocht met het oog op vertroosting. En dat zij daarin – tot op zekere hoogte – slagen, laten veel van de overige bijdragen zien.
Filosofie, geneeskunde en de dood, onder redactie van filosoof Eric Ettema en chirurg Theo Wobbes, is uitgegeven door De Tijdstroom, ISBN 9789058981974, en kost 25 euro.
bron: VU medisch centrum
