Extra ijzer maakt Salmonella agressiever

Foto: Rocky Mountain Laboratories, NIAID, NIH
Bloedarmoede kun je bestrijden met extra ijzer in de voeding. Maar bij kinderen in ontwikkelingslanden kan dat ook tot een grotere kans op infectieziekte leiden. Onderzoekers van het UMC St Radboud zoeken uit hoe dat komt en een eerste resultaat is gepubliceerd in PLoS ONE. Het Amerikaanse National Institute of Health (NIH) subsidieert verder onderzoek.

Afrikaanse kinderen hebben vaak bloedarmoede (anemie) door ijzergebrek. Op een aantal plaatsen werd dit probleem aangepakt door de kinderen extra ijzer te geven. Het leidde inderdaad tot minder anemie, maar een groot Amerikaans onderzoek maakte duidelijk dat het óók meer infectieziekten veroorzaakte, zoals malaria en bacteriele infecties.

Salmonella
“Wat goed bedoeld was, viel gedeeltelijk verkeerd uit”, zegt Harold Tjalsma, onderzoeker op de afdeling laboratoriumgeneeskunde van het UMC St Radboud. “Door de teleurstellende resultaten werd het geven van ijzersupplementen stopgezet. Eerst moest worden uitgezocht welke risico’s er precies aan die extra ijzerinname kleven.”

Tjalsma en onderzoeker in opleiding Guus Kortman hebben nu in PLoS ONE een artikel gepubliceerd dat meer licht werpt op het probleem. Tjalsma: “Onze groep doet zowel onderzoek naar ijzer als naar  darmbacterien. We hebben modellen waarmee we dergelijk onderzoek onder gecontroleerde omstandigheden uitvoeren. Zo hebben we het effect onderzocht van ijzer op een aantal enterobacterien, waartoe ook de bekende ziekteverwekker Salmonella behoort.”

Salmonella (rood) hecht zich aan menselijke cellen (geel) en dringt de cellen binnen

Breekijzer
Guus Kortman, eerste auteur van het artikel: “Wordt extra ijzer gegeven, dan kan Salmonella in de darm harder gaan groeien. Die groei gaat gedeeltelijk ten koste van gezonde bacteriepopulaties in de darm, die wat terrein verliezen.” Groei alléén is echter niet voldoende voor het veroorzaken van een infectie. Een bacterie moet ook hechten aan de darmwand en tussen darmcellen door het lichaam in kunnen kruipen om zo een infectie te veroorzaken.

Kortman: “Wij hebben nu aangetoond dat Salmonella, maar ook andere ziekteverwekkers, dit inderdaad beter kunnen als ze extra ijzer krijgen. In onze laboratoriummodellen zijn ze net iets beter in staat om darmwandcellen te beschadigen, aan die cellen te hechten en er tussendoor te kruipen. Ze gebruiken ijzer als breekijzer.”

Keniaanse darmflora
Het artikel maakt duidelijk dat extra ijzer leidt tot een meer virulente, ziekmakende vorm van de Salmonella en andere enterobacterien. Tjalsma: “IJzersuppletie kan inderdaad zorgen voor een verschuiving naar een meer pathogene darmflora. Dat is nog geen bewijs voor het Amerikaanse onderzoek dat het tot meer infectieziekten leidt, maar het is wel een interessant aanknopingspunt voor verder onderzoek.”

Dat vervolgonderzoek is al begonnen. Met subsidie van het National Institute of Health (NIH) gaat de onderzoeksgroep van Tjalsma met een Zwitserse groep veldonderzoek doen in het Afrikaanse Kenia. “Daar krijgen kinderen voeding die met ijzer is verrijkt. Wij gaan dan kijken wat er met de bacterien in hun darmen gebeurt. De Zwitsers doen het veldwerk, wij analyseren samen met onderzoekers van het NIZO het microbioom – het erfelijk materiaal van de darmbacterien in deze kinderen. Verschuivingen in de bacteriele darmflora maken wij zichtbaar door veranderingen in het microbioom. In dit microbioom kunnen we iedere darmbacterie opsporen en zien hoe ze reageren op dat extra ijzer.”

Bacteriele bypass

Hoewel ijzersuppletie bij kinderen met bloedarmoede in de derde wereld recentelijk op de helling is komen te staan, blijft bestrijding van die bloedarmoede nog altijd hard nodig. “Het is echt een groot probleem dat behandeld moet worden”, zegt Tjalsma. “Misschien biedt het microbioomonderzoek nieuwe aanknopingspunten, maar daarnaast kunnen we misschien ook de ijzersupplementen veiliger maken. IJzer is namelijk op verschillende manieren te verpakken. Momenteel onderzoeken we met TNO-voeding – dat een kunstmatige dikke darm heeft ontwikkeld – of ijzer zo is te verpakken dat het wél door de darm wordt opgenomen, maar niet door de bacterien. De eerste resultaten van dit onderzoek naar een bacteriele bypass voor ijzer komen binnenkort beschikbaar.”

Bron: UMC St Radboud

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

https://www.medicalfacts.nl

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.